دانلود پایان نامه آداب حج از دیدگاه قرآن فایل ورد (word) دارای 154 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد دانلود پایان نامه آداب حج از دیدگاه قرآن فایل ورد (word) کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است
بخشی از فهرست مطالب پروژه دانلود پایان نامه آداب حج از دیدگاه قرآن فایل ورد (word)
مقدمه:
فصل اول
اهمیت جایگاه تحقیق حاضر ……
الف) تعریف و تبیین موضوع :
ب (اهداف تحقیق :
پ) ضرورتهای تحقیق :
ت)پیشینه موضوع :
ث (فرضیه ها یا سؤالات اصلی و فرعی :
سؤالات کلی (اصلی):
سؤالات فرعی :
فصل دوم
اولین مرکز جهانی برای عبادت
الف) علل شرافت کعبه بر بیت المقدس
ب) چگونگی کشف خانه خدا توسط ابراهیم :
پ) آداب دخول کعبه:« أن لا تشرک بی شیئاً و;»
ت) حکم نماز خواندن در کعبه:« والقائمین و الرکع و السجود »
ث) چهار عمل برای زائران خانه خدا:(للطائفین و القائمین و الرکع السجود)
فصل سوم
وجوب حج
الف)اهمیت و فضیلت حج:(و لله علی الناس حج البیت)
ب)قلمرو وجوب حج :
پ)شرایط وجوب حج : ” من استطاع إلیه سبیلاً “
وجوب حج و عمره :
الف)ضرورت اخلاص در حج : ” و اتموا الحج و العمره لله “
ب)احکام محصور و مصدود : ” فإن أُحْصِرْتم فما استیسَرَ من الهدی “
پ)حرمت سر تراشیدن برای محصور قبل از رسیدن قربانی به قربانگاه :
ت)تقدم عمره بر حج در حج تمتع :
ث)حلیت محرمات احرام پس از اتمام عمره تا شروع مناسک حج :
ج)همگانی بودن حج
چ)آفات ترک حج :
محورهای کلی اعمال حج:
1- عنصر زمان
2-عنصر مکان
ماههای حرام مایه قوام انسانها:
فصل اول
فلسفه ی احکام حج از دیدگاه آیات و روایات
فلسفه حج از دیدگاه امام علی ( علیه السلام ) در نهج البلاغه :
الف ) فلسفه و ره آورد حج :
ب ) فلسفه حج:
پ ) وصیت امام علی ( علیه السلام ) به امام حسن و امام حسین ( علیه السلام ) پس از ضربت خوردن آن حضرت :
ت ) رسیدگی به امور حاجیان در مراسم حج :
سفارش به رفع نیازهای حجاج
ث ) حج در روایات رسیده از سایر ائمه معصومین ( علیهم السلام )
ج ) نتیجه گیری از احادیث :
فصل دوم
فلسفه و اسرار عمیق حج :
1-بعد اخلاقی حج
2-بعد سیاسی . اجتماعی :
3-بعد فرهنگی :
4-بعد اقتصادی حج :
5بعد حقوقی حج :
6اصول بین المللی حج :
7بعد جهانی حج : .
فصل اول
فلسفه اعمال و آداب حج
اسرار اعمال حج :
گستردگی مسائل و اسرار حج :
چرا کعبه ، کعبه است ؟
غسل احرام ؛ شستشوی گناهان :
جامه احرام ، جامه طاعت :
تلبیه
محرمات احرام :
نظارت مستقیم خداوند بر اعمال حج :
اشواط سبعه :
حجرالاسود :
حجر و مقام :
مقام ابراهیم :
حجر اسماعیل :
حطیم
ملتزم :
مستجار :
ارکان کعبه :
آب زمزم ، جام طاعت :
صفا و مروه :
وجوب سعی میان صفا و مروه :
اسرار عرفات :
فضیلت و فلسفه عرفات :
وجوب وقوفین :
افاضه و کوچ به سوی مشعر :
منی ، سرزمین رسیدن به آرزوها :
رمی جمرات ؛ رمی هر شیطان و شیطنت :
قربانی ؛ سربریدن آز و طمع :
فلسفه قربانی :
اهمیت قربانی :
آداب قربانی :
تکلیف گوشتهای قربانی :
وجوب قربانی در حج تمتع
فصل دوم
حجّ مقبول :
روح و جان کعبه ولایت است :
حسن ختام
منابع و مآخذ
بخشی از منابع و مراجع پروژه دانلود پایان نامه آداب حج از دیدگاه قرآن فایل ورد (word)
1) قرآن
2) نهج البلاغه،ترجمه:محمد دشتی،نشر مشرقی،قم،چاپ هفتم،
3) صحیفه کامله سجادیه . امام سجاد ( ع ) . ترجمه فیض لاسلام . تهران 1375 هـ ق مفاتیح الجنان،شیخ عباس قمی،
4) اصفهانی . راغب . معجم مفردات الفاظ قرآن . المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه . افست از دارالکتب العربی
5) بابازاده . علی اکبر . تحلیلی بر مناسک حج . اصفهان . نشر بنی هاشم چاپ اول
6) بروجردی . سید ابراهیم . تفسیر جامع . تهران . انتشارات صدر . چاپ سوم
7) بهشتی . شهید . حج در قرآن . تهران . دفتر نشر فرهنگ اسلامی . چاپ اول
8) بیگلری . حسن . احکام حج و اسرار آن . تهران . چاپخانه سنائی 1386 هـ ق
9) تقدسی نیا . خسرو . جلوه های حج در قرآن . قم . مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی ائمه . چاپ اول
10) جوادی آملی . عبدالله . صهبای حج . قم . مرکز نشر اسراء
11) جوادی آملی . عبدالله . عرفان حج . قم . نشر مشعر
12) خامنه ای . سید محمد . حج از نگاه حقوق بین الملل . تهران . مؤسسه کیهان . چاپ اول
13) خوانساری . محمد . فلسفه و اسرار حج . تهران . چاپخانه مدیری 1393 هـ ق
14) رضایی ها . یوسف . از میقات تا میعاد . دائره المعارف حج . قم . انتشارات امید
15) رهبر . محمد تقی . اخلاق و آداب در حج و زیارت . تهران . نشر مشعر
16) شریعتی . علی . حج . تهران . تبلیغات حسینیه ارشاد
17) صانعی . صفدر . ارمغان کعبه . مشهد . نشر تبلیغات
18) مجموعه رهنمودهای امام خمینی ( قدس سره )،صحیفه نور ،انتشاراتسروش . چاپ اول
19) صدوق . شیخ . من لا یحضره الفقیه . تهران مکتبه الصدوق 1393 هـ ق
20) صدوق . شیخ،علل الشرایع،انتشارات مکتبه الداوری
21) صدوق،شیخ،عیون اخبار الرضا،انتشارات جان،
22) طباطبائی . سید محمد حسین . مترجم : سید محمد باقر موسوی همدانی . قم . دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
23) طباطبائی . سید محمد حسین . الیاس کلانتری . راهنما و فهرست ترجمه المیزان فی تفسیر القرآن . چاپ پیام . مرداد
طبرانی،سلیمان،معجم الکبیر،قاهره،داراحیاءالتراث العربی،1813م
24) طبرسی . شیخ ابوعلی الفضل بن الحسین . مترجمان : دکتر سید ابراهیم میر باقری ، حاج شیخ علی صحت ، حاج شیخ علی کاظمی . تفسیر مجمع البیان فی تفسیر القرآن . تهران . انتشارات فراهانی . چاپ اول
25) طوسی . ابوجعفر محمد بن حسن . التبیان فی تفسیر القرآن . بیروت . دار احیاء التراث العربی
26) عامر . حافظ . ابوالقاسم سحاب . اسرار حج . تهران . شرکت طبع کتاب
27) عاملی . شیخ حر . وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه . بیروت . دار احیاء التراث العربی . 1412 هـ ق
28) فیروزآبادی . محمد بن یعقوب . القاموس المحیط . بیروت . دار احیاء التراث العربی. 1412 هـ ق
فیض کاشانی،محسن،المحجه البیضاءفی تهذیب الحیاء،بیروت،موسسه الآعلمی،
29) قاضی عسکر . سید علی . منتخب احادیث حج . تهران . نشر مشعر . چاپ دوم . پاییز
30) کارگر . رحیم . حج عارفان . نشر مشعر . چاپ الهادی . چاپ سوم . آبان
31) کاشانی . ملا فتح الله . تفسیر کبیر . تهران .کتابفروشی اسلامیه . چاپ دوم . 1344هـ ش
32) کلینی رازی . محمد بن یعقوب . الکافی . تهران . دارالکتب اسلامیه . 1363 هـ ش
33) کراجکی،ابوالفتح،کنزالفوائد،قم،انتشارات دارالذخائر ،
34) لاهیجی . بهاءالدین محمد شیخعلی الشریف . تفسیر شریف لاهیجی . تهران . مؤسسه مطبوعاتی علمی
35) مبارک بن محمد بن اثیر . النهایه فی غریب الحدیث و الآثر . قاهره . دار احیاء کتب العربیهالمتقی الهندی،کنزالاعمال،بیروت،موسسه الرساله،1939م
36) محمدی ری شهری . محمد . جواد محدثی . حج و عمره در قرآن و حدیث . قم . دارالحدیث . چاپ ستاره . نوبت اول . 1420 هـ ق
37) محقق داماد، کتاب الحج(تقریر)،تالیف:آیه الله جوادی آملی،چاپ مهر
38) مکارم شیرازی . ناصر و دیگران . تفسیر نمونه . قم . دارالکتب الاسلامیه . چاپ بیست و هفتم
39) مجلسی . محمد باقر . بحارالانوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار . بیروت . داراحیاء التراث العربی . 1403 هـ ق
40) مکارم شیرازی . ناصر . فهرست موضوعی تفسیر نمونه . قم . مدرسه الامام امیرالمؤمنین ( ع ) . چاپ پنجم
41) نوری . میرزا حسین . مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل . قم .مؤسسه آل البیت (علیه السلام). لإحیاء التراث . 1407 هـ ق
42) واعظ کاشفی . کمال الدین حسین . تفسیر المواهب ( تفسیر حسینی ) . تهران . کتابفروشی اقبال . چاپ اول
43) ورسه ای . علی . جمعی از نویسندگان . ره توشه حج . تهران . مشعر
44) CD کامپیوتری جامع التفاسیر
مقدمه
حج ، وادی سیر و سلوک عرفانی و طور سینای عارفان ربانی است
حج ، ضیافت خانه قدسی حضرت رحمان و گلشن با صفای کمال و تعالی انسان است
حج ، نشانه عبودیت مطلق و مظهری از فرشته سیرتی انسان است
حج ، دریای ژرفی است از عارفان و عرفان ، معنویت ، تقدس ، روحانیت و ایمان
رشید الد ین میبدی می گوید : حج عوام نوعی است وحج خواص نوعی دیگر . حج عوام قصد کوی دوست است وحج خواص ، قصد روی دوست ، آن رفتن به سرای دوست و این رفتن برای دوست ، عوام به نفس رفتند ودر و دیوار دیدند خواص به جان رفتند ، گفتار و دیدار یافتند
او که به هوای نفس رود ، رنج یابد و بار کشد ، تا گرد کعبه برآید و این که با جان رود ، بیارآمد و بیاساید و کعبه خود گرد سرایش برآید
عاشق و عارف کامل آیت الله حسن زاده آملی می فرماید
اسلام دارای مبانی و ارکانی است که برآنها بنا شده و بدانها قوام گرفته و بدون آنها فرو می ریزد . یکی از این ارکان حج است
امام باقر ( علیه السلام ) می فرماید:« بُنِیَ الّاِسّلامُ عَلیَ خَمّسَهِ اَشّیاءٍ : عَلَی الصَلوه وَ الزَکاهِ وَ الصَوّمِ وَ الحَجِ وَ الّوِلایَهِ »[1]
اسلام بر پنج بنیان نهاده شده است : نماز ؛ روزه ؛ زکات ؛ حج وولایت
بنابراین کسی که عمدا”حج نگذارد ، رکنی از ارکان دین الهی خویش را نابود کرده است. از همین رو خداوند درباره ترک عمدی حج به کفر تعبیر فرموده است.«و من کفر فان الله غنی عن العالمین.»[2]
حج از آن جهت که جزو مبانی و ارکان اسلام است تجلیگاه دو اصل کلیت و دوام است بلکه مظاهر این دو اصل زوال ناپذیری ؛ همگانی بودن و همیشگی بودن را گوشزد می نماید. لذا با توجه به این همه فضیلت و اهمیـــــت این رکـــن اساسی اسلام به بررسی و تحقیق و تفحص و تفسیر آن درکلام الهی و سنت معصومین علیهم السلام پرداخته تا گوشه هایی از ابعاد گوناگون حج را در حد استطاعت نظاره گر باشیم
در این پژوهش به طور بسیار مفصل به فلسفه وجوب حج و بخصوص ابعاد مختلف آن از دیدگاه های کاملاً متفاوت با پژوهشهای دیگر پرداخته شده اکثر نویسندگان در این زمینه فقط در ابعاد خاصی و یا چند بعد محدود به بررسی فوایدو ابعاد آن پرداخته اند اما در این تحقیق شما می توانید از دیدگاهها و ابعاد کاملاً جدید و از منظرهای متفاوت و متنوع و جمع شده و مرتب شده در یک جا بهره ببرید و سپس به فلسفه آداب ومناسک حج بر اساس ترتیب وجوب پرداخته و از آیات و روایات به تناسب و با نظم ویژه استفاده شده که خواننده را از سردرگمی که در بعضی از منابع در این زمینه وجود دارد رهایی می بخشد و مجموعه منسجم و یک دست در اختیار او می گذارد
اهمیت جایگاه تحقیق حاضر
الف) تعریف و تبیین موضوع
تعریف حج : در لغت به معنی ، قصد نمودن به جهت حرکت به سوی مکانی یا شخصی ، آهنگ جایی نمودن، مکرر به جایی آمدن.[3]
در روایات اسلامی حج را ” پیروزی وکامیابی ” معنی کرده اند ، زیرا حج گذار با تحمل رنج و زحمات بر نفس خود و شیطان پیروز می گردد . حج به معنای ” اَفْلَحَ ” یعنی رستگار شده نیز آمده ” و یقال حج فلان ای افلح”[4]
خداوند می فرماید : ” ففرّوا الی الله إنّی لکم منه نذیر مبین”[5] یعنی ازگناهان به سوی خدا بگریزید
در تفسیر فرماید به سوی خدا حج گذارید تا گناهانتان بخشیده شود.[6]
کلمه حج را با دو گونه حرکت خوانده اند : الحج لغه و قیل الحج بالفتح الاسم و بالکسرمصدر[7]
مردم حجاز آن رابه فتح و اهل نجد به کسر می خوانند[8] و هر دو به معنی قصد زیارت کردن یا انجام دادن مراسم مخصوص می باشد و در اصطلاح شامل قصد خانه خدا کردن و انجام اعمال و مناسکی است که دستور آن در شرع مقدس اسلام آمده است . حج یک حرکت است ، یک قصد و تصمیم گیری است و یکی از مترقی ترین ابعاد اعتقادی دین مبین اسلام است ، حج یک دوره کامل اسلام شناسی است ، حج آدمی را به خدا نزدیکتر می کند ، مکتب توحید را به او می شناساند و رسالت بزرگ اسلام را بیشتر توصیه می کند
هدف از اعمال و مناسک حج همان قرب و منزلت الهی و رشد و ارتقاء انسان به کمالات معنویه و رسیدن به لقاء محبوب و غرق شدن در دریای عشق وعرفان الهی و غرق و محو شدن در بحر بیکران عبادت معبود و اله یکتا و بی همتاست و هر کدام از اعمال حج به نوعی انسان را در این را مدد و یاری می نماید
حج یک سلسله دستور و مراسم و مناسکی دارد که پی بردن به راز و رمزش بسیار سخت است ، معنای طواف و سعی و هروله وقوف عرفات و مشعر کردن در منی و سر تراشیدن و قربانی و … بسیار پیچیده و راز و رمزی شگرف در آنها نهفته می باشد و حاجی باید به همه این اسرار واقف باشد و به فلسفه وجودی این عبادت بزرگ بیندیشد تا به اهداف آن و حج مقبول دست یابد و چه منبعی بهتر و برتر از کلام خدای کریم و فرمایشات معصومین علیهم السلام که ما را در ایصال هر چه سریعتر به فیض اکمل و درک هر چه بیشتر و خط وافرتراز طواف کعبه مقصود و در اتصال به محبوب یاری خواهد رساند ؟ !
ب (اهداف تحقیق
آشنایی با حج به عنوان یکی از واجبات و فروع دین مبین اسلام که با فراهم آمدن شرایط ، ایجاب آن مسلم و فوری است
الف : آشنایی با شرایط وجوب حج
ب : مقدمات قبل از تشرف به حج
ج : آشنایی و آموزش و تبیین مناسک و اعمال حج
د : آشنایی با معارف و معنویات بلند مناسک و اعمال حج و غور و تفحص در آیات و روایات کلام بزرگان برای رسیدن به این مهمات
پ) ضرورتهای تحقیق
1 چون حج از اعمال عبادی و از فروع دین و در موارد و شرایطی از واجبات است لذا ضروری است هر مسلمان با آن آشنایی کامل داشته و به احکام و اسرار آن واقف باشد
2 پس از حصول شرایط تشرف ( انشاءالله ) ، برای بهره جستن هر چه بهتر و بیشتر و کاملتر باید هر چه در توان داریم در آمادگی علمی و معنوی درباره این عبادت عظمی و این سفر ملکوتی بکوشیم تا به کمک خداوند و تلاش شایان بادست پر و حج مقبول به اوطان خود برگردیم
ت)پیشینه موضوع
در این زمینه تألیفات فراوانی موجود است
1 کتب تفسیری ( تفسیر آیات مربوط به حج)
الف : التبیان فی تفسیرالقرآن . ابوجعفرمحمدبن حسن طوسی
ب : المنار . محمد رشید رضا
ج : المیزان فی تفسیرالقرآن . علامع سید محمد حسن طباطبائی (قدس سره)
2 کتب روایی
الف : الکافی . محمدبن یعقوب کلینی رازی
ب : وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه . شیخ حر عاملی
ج : من لا یحضره الفقیه . شیخ صدوق
3 کتب با سبک قرآنی – روایی
الف : کتاب حج (مجموعه مقالات .گروهی از نویسندگان)
ب : فلسفه و اسرار حج . سید محمد تقی حکیم
ج : جلوه های حج در قرآن . خسرو تقدسی نیا
4 سبک فقهی
اسرار حج . علی عطایی اصفهانی
5 سبک روایی
پنج رساله در حج . میرزا خلیل کمره ای
6 روایی گزارشی
قبل از حج بخوانید . علی افتخاری
7 پایان نامه ها
ترجمه و تعلیق کتاب حج از فقه القرآن . زین العابدین طالع زاده
ث (فرضیه ها یا سؤالات اصلی و فرعی
سؤالات کلی (اصلی)
1 پیش ازسفر حج چه مقدماتی لازم است تا نتیجه اش حجی مقبول باشد
2 مناسک حج و سایر اعمال آن از نظر ظاهری و باطنی چگونه است
3 چگونه می توان بعد از حج اهداف مدنظر را برآورده کرده و حفظ نمود
4 دلیل وجوب حج و مناسک و اعمال خاص آن با توجه آیات قرآن و روایات معصومین ( علیه السلام ) چیست ؟!
سؤالات فرعی
حج و مراسم آن از چه زمانی و به چه شکلی موجود بوده است ؟
خانه کعبه چگونه و به دست چه کسی ساخته شد ؟
فلسفه بنای کعبه چیست ؟
آیا حرم مکه همیشه امن و امان بوده است ؟
چرا کعبه را بیت العتیق نامیده اند ؟
فلسفه طواف و سعی صفا و مروه و … چیست ؟
چرا عرفات را عرفات گویند ؟
ایام تشریق چیست ؟
علت تحریم محرمات … چه می باشد ؟
از امام باقر علیه السلام ) پرسیدند : حج را چرا حج نامگذاری کرده اند ؟
” قالَ حَجَّ فُلانٌ أَیْ أَفْلَحَ فُلانٌ “
” فرمود : فلان کس حج کرد یعنی رستگار شد . “
فصل دوم
اولین مرکز جهانی برای عبادت[9]
«إنّ اَوّلَ بیتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلّذی بِبکَّهَ مبارکاً وَ هدیً لِلْعالَمین فیهِ آیات‌ٌ بَیِّناتٌ مَقامٌ إبراهیمَ وَ مَنْ دَخَلَهَ کانَ آمناً وَ لله عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ استطاع إلیهِ سبیلاً وَ مَنْ کَفَرَ فَإنَّ اللهَ غَنیٌّ عَنِ الْعالَمینَ»[10]
نخستین خانه ای که برای مردم بنا نهاده شده ، همان خانه ای است که در مکه قرار دارد که دارای خیر و برکت و مایه هدایت جهانیان است . در آن خانه نشانه های روشن از جمله مقام ابراهیم قرار دارد و هر کس داخل آن خانه شود ، در امان خواهد بود و آن دسته از مردم که توانایی ( بدنی ، مالی و…. ) دارند باید آهنگ و قصد رفتن به آن خانه کنند و کسی که نافرمانی کند ( حج را ترک نماید)باید بداند که خداوند از همه جهانیان بی نیاز است ( یعنی به خود ضرر رسانیده است چون نتیجه این عبادت تنها به خود مردم باز می گردد )
یکی از مشکلاتی که یهود برای پیامبر اسلام(صلی الله علیه و اله وسلم )ایجاد کرد این بود که آن حضرت از بیت المقدس که در نزد اسحاق و ابراهیم محترم بود روی برگردانده و کعبه را قبله گاه خود قرار داده است . حال آن که بیت المقدس قدیمی تر از مکه و افضل و اعظم از آن است . این آیات در پاسخ به شبهه یاد شده یهود می فرماید : کعبه قبل از سایر معابد برای عبادت ساخته شده چون این خانه را ابراهیم ساخت و بیت المقدس را سلیمان بنا نهاد که قرنها بعد از ابراهیم ( علیه السلام) بود
تعبیر از پایگاه کعبه به مکه که به معنای ازدحام و تراکم جمعیت است نشان می دهد که کعبه محور جهانی بوده که از هر سوی عالم درگستره زمان به آن رجوع کرده اند و بر اثر انبوه جمعیت ، جایگاه آن به مکه نامگذاری شده است.هنگامی که کعبه قبله رسمی مسلمانان شد، پیروان کیش موسی کلیم الله) علیه السلام)اعتراض کردند که چگونه قبله از بیت المقدس که در نزد اسحاق و ابراهیم محترم بود به کعبه انتقال یافت حال آن که بیت المقدس قدیمی تر و افضل و اعظم از آن است؟ و وحی نازل شد که : سابقه کعبه بیش از دیگر بناههای مذهبی عمومی است و کعبه اولین خانه ای است که برای عبادت بندگان خدا و هدایت همگان تا سیس شده است ، چنان که با برکتهای فراوان و گوناگون همراه است و هدایت آن برای همه جامعه بشری بوده است . به همین جهت از دیرباز همه اقوام و مللی که به پرستش خدا معتقد بودند به کعبه احترام می گذاشتند وبه علل گوناگونی تکریم آن را لازم می دانستند
از پیامبر اکرم( صلی الله علیه و اله وسلم) پرسیدند : اول مسجدی که برای مردم بنا شد ، کدام بود ؟
حضرت فرمود : مسجد الحرام سپس بیت المقدس
بنابراین تاریخ کعبه به قبل از زمان حضرت آدم(علیه السلام) بر می گردد و قدمت و سابقه تاریخی آن چیزی نیست که بر کسی پوشیده باشد
الف) علل شرافت کعبه بر بیت المقدس
1 خداوند طبق این آیه شریفه اولین ومهمترین ملاک برتری وشرافت کعبه را بر بیت المقدس ، قدمت آن می داند چون کعبه اولین است که بر زمین بنا شده و زمین از زیر آن گسترش یافت (دحو الارض (
و همچنین در روایات از حج حضرت آدم( علیه السلام)، نوح ، سلیمان و حضرت موسی( علیه السلام) خبر داده شده است
2 دومین دلیل برتری کعبه امن بودن آن است که هیچ سرزمین و مکانی دارای چنــین ویژگی و امتیـــازی نمی باشد
خداوند متعال می فرماید
«أَوَلَمْ یَرَوْا أَنّا جَعَلْنا حَرَماً امِناً وَ یُتَخَطَّفُ النّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ » [11]
آیا کافران ندیدند که ما آن شهر را حرم امن قرار دادیم در حالی که مردم را در اطراف کعبه(بیرون از حرم)می ربایند ؟
« وَ إذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثابَهً لِلنّاسِ وَ أَمناً»[12]
هنگامی که خانه کعبه را محل بازگشت و مرکز امن و امان برای مردم قرار دادیم
عبدالله بن سنان گوید
از امام صادق ( علیه السلام) پرسیدم: فرموده خداوند عز و جل ” و من دخله کان آمناً ” که هر کسداخل آن گردد در امان است . آیا مراد خانه است یا حرم ؟
قالَ: مَنْ دَخَلَ الْحَرَمَ مِنَ النّاسِ مستجیراً بِهِ فَهُوَ آمِنٌ مِنْ
سَخَطِ الله;[13]
امام صادق علیه السلام فرمود : هر کس از مردم داخل حرم شود و به آن جا پناه آورد از خشم خداوند در امان خواهد بود
3 حفظ کعبه از گزند ظالمان و ستمگران
در تاریخ آمده است که هیچ ستمگری کعبه را تماماً خراب نکرده است و هر کس قصد خراب کردن کعبه را داشته ، هلاک شده است و حال آن که( بخت النصر) سراسر بیت المقدس را خراب و ویران ساخت
در قرآن به داستان اصحاب فیل (ابرهه)اشاره شده است که وقتی آهنگ خرابی کعبه را کردند بوسیله پرندگان که هر کدام سنگ ریزه ای در منقار خود داشتند همه آنها را به هلاکت رساند
4 نسبت دادن خانه کعبه به خداوند
«و عَهِدْنا إلی إبراهیمَ و إسماعیلَ أن طَهّرَا بَیْتِیَ لِلطّائِفینَ »[14]
ما با ابراهیم واسماعیل عهد کردیم که خانه مرا برای طواف کنندگان … پاک و پاکیزه گرداند
5 بنا کننده خانه کعبه حضرت آدم( علیه السلام)و تجدید کننده آن بنا حضرت ابراهیم خلیل( علیه السلام) بوده اند ، ولی بانی بیت المقدس سلیمان( علیه السلام)است. شخصیت و فضیلت ابراهیم چیزی است که قابل انکار نمی باشد
6 خانه کعبه ، خانه برکت و هدایت عالمیان است که دیگر مکانها فاقد چنین ارزشی هستند
«إنَّ اوّل بَیْتٍ وضع للناس للّذی ببکّه مبارکاً و هُدیً للعالَمینْ».[15]
کعبه علاوه بر این که اولین و با سابقه ترین خانه عبودیت و پرستش است ، محور بندگی برای همه جهانیان نیز می باشد و هدایت همگانی را تأمین می کند و هیچ اختصاصی به گروه و نژاد خاصی ندارد
خداوند می فرماید : « و إذ یرفع إبراهیم القواعد من البیت و اسماعیل »[16]
خدای سبحان در این باره می فرماید
«و إذبوّأنا لإبراهیمَ مکان البیت أن لا تشرک بی شیئاً وَ طَهِّرْ بَیْتِیَ لِلطّائِفَینَ و القائمین و الرکع السجود »[17]
بیاد آور هنگامی را که جای خانه را برای ابراهیم آماده کردیم که چیزی شریک من قرار نده و خانه ام را برای طواف کنندگان و راکعان و سجده کنندگان پاک گردان
ب) چگونگی کشف خانه خدا توسط ابراهیم
« وَ إذبوَّأ نا لإبراهیمَ مَکانَ الْبَیْتِ » [18]
ابراهیم نمی دانست کعبه را کجا بسازد. خداوند بادی سخت فرستاد تا خاکها را از روی پایه های اصلی کعبه که در زمان طوفان نوح ویران شده بود . برداشت و پایه ها آشکار گردید
بواء به معنی مساوات اجزای یک مکان و مسطح بودن آن است ، سپس به هرگونه آماده ساختن مکان اطلاق شده است . منظور از این جمله در آیه فوق این است که خداوند مکان خانه کعبه را که در زمان آدم ساخته شده بود و در طوفان نوح ویران و آثارش محو گشته بود به ابراهیم( علیه السلام) نشان داد . سپس او با همیاری فرزندش اسماعیل(علیه السلام)آن را تجدید بنا نمود ، سپس اضافه می کند هنگامی که خانه آماده شد ، به ابراهیم خطاب کردیم: این خانه را کانون توحید کن و چیزی را شریک من قرار مده و خانه ام را برای طواف کنندگان و قیام کنندگان و رکوع و سجده کنندگان پاک گردان
مفسر مواهب می فرماید[19]:ین که خداوند متعال می فرماید خانه از انجاس پاک دار ، تنها خانه کعبه نیست بلکه به زبان اهل اشارت ، دل خود را که دارالملک کبریای من است از همه چیز پاک کن و غیری را بدو راه مده که او پیمانه شراب محبت ماست ، وحی آمد به داوود(علیه السلام)که برای من خانه پاک ساز که نظر عظمت من بوی فرود آید. وی گفت : و أی بیت بیتک ؟ کدام خانه است که عظمت و جلال تو را شاید ؟
فرمود که دل بنده من است ، داوود ( علیه السلام ) فرمود که او را چگونه پاک گردانم ؟ فرمود : آتش عشق در دل زن تا هر چه غیر ماست بسوزد
پ) آداب دخول کعبه:« أن لا تشرک بی شیئاً و;»[20]
در آیه شریفه دو چیز شرط ورود به خانه کعبه بیان شده است
1 اگر می خواهید به این خانه وارد شوید و به عبادت مشغول گردید باید مشرک نباشید و در عبادت برای خداوند شریک قائل نشوید
علامه طباطبائی( قدس سره) در تفسیر آیه شریفه فرموده است : مراد از شرک در آیه ، شرک در عبادت است چون منظور از تشرف به خانه خدا عبادت است
2 تطهیر خانه خدا برای عبادت گنندگان
تطهیر خانه کعبه همان زدودن بت ها و خرافات است که در زمان جاهلیت رسم بود . علامه طباطبائی در این زمینه فرموده است : تطهیر کعبه به آن جهت که عبادتگاه محسوب می شود این است که آن را از اعمال زشت و پلیدیها که مایه فساد است پاک کنند.[21]
از امام صادق( علیه السلام)در تفسیر آیه شریفه آمده است
« فینبغی للعبد أن لایدخل مکَّه إلا و هو طاهر قد غسل عرقه و الأذی و تطهر »[22]
سزاوار است برای بنده که با طهارت وارد مکه شود و خود را از عرق و کثافات شستشو و تطهیر نماید
حضرت ابراهیم( علیه السلام) خادم مسجد: » طهر بیتی»
این آیه نشانگر این است که : اولاً خداوند آن حضرت را به عنوان خادمیت مسجد انتخاب نموده است
ثانیاً : افرادی می توانند خادم مسجد باشند که از صفات حسنه ای همچون صفات حضرت ابراهیم( علیه السلام) که قرآن او را پدر امت اسلام معرفی کرده است برخوردار باشند . در این آیه هم به مقام والای ابراهیم اشاره می کند و هم مقام پر ارزش طواف کنندگان و نمازگزاران را به این جهت که به کسی چون ابراهیم دستور خدمت به آنها داده شده است . خادمین مسجد باید از افراد خوب محل انتخاب شوند که نسبت به واجبات و محرمات اهمیت خاصی قائل باشند و همچون ابراهیم موحد و یکتا پرست باشند ، و آنگاه خانه خدا را برای عبادت بندگان او آماده و پاک و پاکیزه کنند
ت) حکم نماز خواندن در کعبه:« والقائمین و الرکع و السجود »[23]
آنچه در روایات اسلامی به آن اشاره شده است کراهت خواندن نمازهای یومیه در داخل کعبه است . معاویه بن عمار از امام صادق( علیه السلام)روایت کرده که آن حضرت فرمود
« لا تصل المکتوبه فی الکعبه ، فإن النبی( صلی الله علیه و اله وسلم)لم یدخل الکعبه فی حج و لا عمره و لکنه دخلها فی الفتح مکه ، و صلی رکعتین بین العمودین و معه أسامه بن زید ».[24]
نماز واجب را در کعبه نخوان ، همانا پیامبر خدا(صلی الله علیه و اله وسلم)در هیچ یک از حج و عمره ای که بجا آورد داخل کعبه نشد ولکن فقط در فتح مکه داخل کعبه گردید و دو رکعت نماز بین دو ستون کعبه خواند در حالی که اسامه بن زید همراه او بود
ث) چهار عمل برای زائران خانه خدا:(للطائفین و القائمین و الرکع السجود)[25]
خداوند به حضرت ابراهیم(علیه السلام)دستور فرموده که کعبه را برای حجاج از بت پرستی و شرک برای طواف کنندگان و سجده کنندگان پاک سازی نماید . این بدان معناست که عمده اعمال و عبادت برای زائران کعبه ، طواف ، نماز ، رکوع و سجده است
فصل سوم
وجوب حج
»و لله علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلاً« [26]
خداوند در این بخش از آیه در صدد بیان تشریع وجوب حج است که آن را برای همه انسانها یک بدهی و دین الهی معرفی می کند
مراد از تشریع ، تشریع ابتدایی نیست بلکه تشریع امضایی نسبت به تشریع قبلی حضرت ابراهیم(علیه السلام)است چون مراسم حج در زمان حضرت ابراهیم(علیه السلام)به حکم آیه شریفه ” و أذّن فی النّاس بالحج “[27]تشریع شده بود
الف)اهمیت و فضیلت حج:(و لله علی الناس حج البیت)
حج یکی از ارکان اسلام
[1] .کافی ج 2 ص
[2] .آل عمران
[3] . اقراب الموارد . المنجد
[4] . من لا یحضره الفقیه ، ص 19 کتاب حج
[5] . ذاریات ،
[6] . وسائل الشیعه ، ج 8 ، ص 5 ، روایت
[7] . المنجد
[8] . تفسیرالمنار ج 4 ص
[9] .جلوه های حج در قرآن
[10] .آل عمران 96و
[11] . عنکبوت
[12] . بقره
[13] . کافی : 4/226/
[14] .بقره
[15] .آل عمران
[16] .بقره
[17] .حج
[18] .همان
[19] . تفسیر مواهب علی ( تفسیر حسین ) ج 6 ص 153 س
[20] .حج
[21] .المیزان
[22] . وسائل 9 : 318/
[23] .حج
[24] .وسائل 9 : 318/
[25] .حج
[26] . آل عمران
[27] .حج
